ESPERANTOLEHTI Esperanta Finnlando Esperantobladet Joulukuu Decembro 6/1998 Bonan Kristnaskon kaj Felican ˆ novan jaron 1999 Martin Wiese & gitaro en akustika koncerto de Persone (p. 20). Esperanto: uusi sanakirja, s. 4 PMEG & Bertilo Wennergren, p. 8 D-ino Aira Kankkunen prelegis en Turku-a librofoiro (p. 16). La romano Durankulak, p. 11 1
Esperantolehti Esperanta Finnlando Esperantobladet ISSN: 0787-8206 Kielipoliittinen aikakauslehti. Suomen esperantoliitto ry:n äänenkannattaja. Språkpolitisk tidskrift. Organ för Finlands Esperantoförbund. Lingvopolitika perioda¼o. Organo de Esperanto-Asocio de Finnlando. Perustettu/Grundad/Fondita 1918. Esperantolehti ekde/från 1989 lähtien. Esperanta Finnlando 1918-23, 1948-53, 1959-1987. Ilmestyy kuusi kertaa vuodessa. Utkommer sex gånger i året. Aperas sesfoje jare. Toimitus/Redaktion/Redaktejo: Aimo Rantanen PL 2, 40801 Vaajakoski. (014) 261 438 aimo.rantanen@pp.inet.fi Taitto/Layout/Enpaøigo: Ilkka Santtila Tollinpolku 1 B 21, 00410 Helsinki. (09) 530 1804 ilkka.santtila@icl.fi WWW-sivujen taitto/ Enpaøigo de TTT-paøoj: Matti Lahtinen Syrjälänkatu 6 B 61, 40700 Jyväskylä. (014) 615 054 matlah@sci.fi Tilaushinta/Prenumerationspris/Abonprezo: 80 mk/vuosi/år/jaro; Jäsenille/ För medlemmar/ Por membroj: 60 mk; Baltio 60 mk, aliaj landoj 80 mk. Tilaukset, osoitteenmuutokset/abonoj, adresþanøoj: Suomen Esperantoliitto, Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki. (09) 715 538 Prenumerationer, adressförändringar: EAF, Broholmsgatan 15 C 65, 00530 Helsingfors. Postisiirtotili/Postgirokonto/Poþtøirkonto: 800017-230825. Julkaisija/utgivare/eldonanto: Suomen Esperantoliitto Esperanto-Asocio de Finnlando. Painosmäärä/Eldonkvanto: 500 Esperanto-Asocio de Finnlando Suomen Esperantoliitto Fondita/Perustettu/Grundad: 1907 http://www.sci.fi/~matlah/eaf/ Prezidanto/Puheenjohtaja: Jukka Laaksonen Uudenkylänkuja 2 B 11, 33530 Tampere. (03) 255 4724; työ/laboro: (03) 249 4313 Vicprezidanto/Varapuheenjohtaja: Jukka Pietiläinen Nyyrikintie 4 H 47, 33540 Tampere. (03) 261 7871 tijupie@uta.fi Sekretario/Sihteeri: Päivi Saarinen Ruorimiehenkatu 5 C 23, 02320 Espoo. (09) 813 3217 paivi.saarinen@iki.fi Aliaj estraranoj / Hallituksen muut jäsenet: Anna-Liisa Ali-Simola, Friskinkatu 2 A 33, 20360 Turku. (02) 238 7767 Kimmo Hakala, 72300 Vesanto. (017) 648 831 khakalat@nettilinja.fi Seija Kettunen, Keihäsmiehenkatu 3, 40630 Jyväskylä. (014) 254 609 Tuula Virolainen, Auringonkatu 8 E 48, 02210 Espoo. (09) 803 6149 tuula.virolainen@vtt.fi Vicestraranoj/Varajäsenet: Jussi Jäntti, Retkeilijäntie 5 B 14, 70200 Kuopio. (049) 859 641 Markku Saastamoinen, Siukolantie 9 H 12, 33470 Ylöjärvi. (03) 348 4245 Ritva Sabelli, Pietarinkatu 10 D 27, 00140 Helsinki. (09) 635 902 ritva.sabelli@sfs.fi Rahastonhoitaja/Kasisto: Antti Mikkola Ruorimiehenkatu 5 C 23, 02320 Espoo. (09) 813 3217 antti.mikkola@orion.fi Postisiirtotili/Poþtøirkonto: 800017-230825. Toimisto/Oficejo: Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki, avoinna tiistaisin klo 17-19. (09) 715 538 (puh.vastaaja/aýtomata respondilo). Malfermita: marde 17-19-a horo. UEA:n pääedustaja / Æefdelegito de UEA: Heta Kesälä Kalamiehenkuja 3 D 32, 04300 Tuusula. (09) 275 5528 Postisiirtotili/Poþtøirkonto: 800029-19438647 (maksut UEA:lle/ pagoj por UEA). 2
De la redaktoro Senriska praktika internacia kunlaboro? Mi reklamis al unu konato de mi Esperanton tiel, ke øi ebligas ankaý sur malalta lingvoscio praktikan internacian kunlaboron. Esperanto estas la lingvo de paco. Sed pacamo kiel plej klara kaj profunda idealo povas kaýzi tion, ke la pacamanto venas al konflikto kun la socio. Tian sorton spertis Arndt Pekurinen (29.8.1905 5.11.1941), antimilitaristo kiu pro sia idealo estis ekzekutita dum la daýriga milito. La idealo de Pekurinen estis tiel profunde konstruita en lia menso, ke li ne pro minaco esti prizonota aý sendota al frenezulejo rifuzis la idealon. Tio kaýzis, ke dum li dum siaj 36 vivjaroj nur 8 jarojn kiel adolto øuis ordinaran civilan vivon ekster malliberejo. Arndt Pekurinen estis sola kun sia idealo. Liaj antimilitarismaj samideanoj unu post alia iris al militservo kaj ne sekvis la solecan kaj suferplenan Kalvario-vojon de Pekurinen. Pekurinen rifuzis totale laboron, kiu povus servi la Finnan armeon. Tio estis sensacia konduto en la ¼us naskita Finna respubliko. Lex Pekurinen, kiu ebligis eksterarmean servon por rifuzintoj je militservo, estas nomumita laý Arndt Pekurinen. Albert Einstein kaj aliaj mondkonataj pacifistoj sendis leterojn por plibonigi la vivkondiæojn de armilrifuzinto Pekurinen en malliberejo. Ministro pri eksteraj aferoj venis en øena situacio pro Pekurinen, æar li ne volis doni eksterlanden malbonan bildon pri ¼uraj kondiæoj en Finnlando. Tiel eksteren el la socio Arndt Pekurinen estis forpuþita, ke nur pro interveno de du parlamentanoj la vidvino de Pekurinen ricevis rajton entombigi lian korpon. Tian solecon de tiel nobla persono nuntempulo ne povas kompreni. Pro Rezolucio pri homaj rajtoj kaj internacia ¼uro la registaroj devas trakti siajn civitanojn konsiderinde klere. Sed æie en la mondo tiaj principoj ne estas perfekte obeitaj. Kaj tio kaýzas, ke praktika internacia kunlaboro ne nepre æiam estas senriska. Kulturdiferencoj, kontraý eksterlandanoj suspektema konduto, lingvaj miskomprenoj kaýzas ofte, ke pacema mesaøo de alinaciulo estas miskomprenita. Mi pensas, ke Arndt Pekurinen ne estis tie aæa kaj danøera persono kiel lin priskribis liaj samtempuloj. Sed pri lia profunde kreskinta idealo ankaý ili povintus lerni ion valoran. Same kiel ni. Fonto: Erno Paasilinna: Rohkeus. Arndt Pekurisen elämä ja teloitus. Otava. Keuruu 1998. Trankvilan Kristnaskan tempon al æiu leganto kaj kunlaboranto de Esperantolehti. Aimo Rantanen 3
De la prezidanto Grava jaro alproksimiøas Venontjare Finnlando estos pli ol kutime en la fokuso de la internacia gazetaro, æar dum la posta duono de la venonta jaro øi estos la prezidanta lando de Eýropa Unio. Jam de la komenco de la jaro nia lando apartenos al tn. trojko de EU, kiu konsistas el funkciinta, funkcianta kaj funkcionta prezidantaj landoj. Ekde la komenco de la jaro ni klopodos alkutimiøi al la nova eýropa monunuo kaj en julio okazos elektoj de la Eýropa parlamento. En Finnlando okazos elektoj de la parlamento kaj komunumaj deputitaroj. La venonta jaro estos krome la 150-a datrevena jaro de la plena Kalevala. Venontjare ankaý finiøos la 1900-aj jaroj kaj post unu jaro la tuta mondo senpacience atendos, æu niaj milionoj da komputiloj freneziøos kaj æesos funkcii. Pri frenezeco Claude Piron menciis en sia citita parolado, ke en fruaj tempoj plejparto de esperantistoj estis neýrotikuloj, psike malsanaj, kiuj tamen savis la movadon por vivi ankoraý. Ofte oni ankoraý þerce diras, ke postulas iom da frenezeco por esti esperantisto aý labori por tia afero. Mi persone ne povas nei tion, sed povas esti iom danøere paroli pri frenezeco aý neýrotiko, æar apartigitaj el la kunteksto tiaj dira¼oj povas esti uzataj ankaý kontraý ni. Kaj oni ja scias kiel volonte oni kaptas æiujn negativajn aferojn por povi moki iu(j)n. Kun bona konscio ni tamen povas diri, ke ekzistas centoj da diversaj movadoj, kies membrojn oni povas moki frenezuloj. Inter ili estas ankaý movadoj, kies celoj estas universale agnoskitaj. Frenezeco kaj fanatikeco estas ofte konsideritaj sinonimoj kaj fanatikeco estas ja eco de preskaý æiuj, kiuj batalas por iu certa afero. La eldira¼o de Piron enhavas laý mia opinio tamen pli multe pozitivan ol negativan sencon, æar øi montras, ke la mondo bezonas homojn, kiuj øisoste kredas je sia afero kaj insistas malgraý mokoj pri frenezeco. Kiel multe oni siatempe mokis tiujn, kiuj kuraøis plani aviadilon, vaporþipon ktp? Kiam dum disputado pri la libro de Darwin episkopo Wilberforce moke demandis al Thomas Hýley æu li devenis de simio de patra aý patrina flanko, tiu diris, ke li pli volonte devenus ambaýflanke de simio ol homo, kiu uzas sian talenton por aperigi miskredon en aferoj, pri kiuj li nenion scias. Same mi volonte akceptus la nomon frenezulo, se tio kontentigas iun, sed ne volas pro tio forlasi Esperanton. La tasko de la esperantistoj estas frapadi æe la pordo de la homa kompreno øis øi estos preta por akcepti nian lingvon tia kia øi estas kaj utiligi øin tie, kie øi taýgas. Mi volas saluti æiun leganton de Esperantolehti dezirante bonan jarfinan festotempon kaj bonan sukceson en la jaro 1999. Jukka Laaksonen 4
Kielinurkka Uusi sanakirja edistyy Suomen Esperantoliiton aloitteesta laadittavan uuden suomalaisen esperantosanakirjan toimitustyö on lähtenyt hyvään alkuun. Sanakirjan päätoimittaja on Jouko Lindstedt. Toimituskunnan muut jäsenet ovat Riitta Hämäläinen, Matti Lahtinen, Harri Laine ja Raita Pyhälä. Heillä on tukenaan kansainvälinen neuvottelukunta, johon kuuluu Maailman Esperantoliiton hallituksen jäsen Kalle Kniivilä sekä EU:n kääntäjät Jorge Camacho ja Brian Moon. Sanakirjan julkaisijasta ei ole vielä päätöstä, mutta luonnollisesti toivomme jonkin kaupallisen kustantamon kiinnostuvan asiasta. Mahdollisesta CD-ROM-versiosta ei myöskään ole keskusteltu, mutta oletettavissa on, että sanakirjan ilmestyessä ensi vuosikymmenen alussa laserlevy on tavallinen liite jokaisessa uudessa keskikokoisessa tai suuremmassa sanakirjassa. Kaikki sanakirjan aineisto on alusta asti tietokonemuotoista. Työn alkuvaiheessa oli päätettävä sanakirjan koko ja suuntaisuus suomi-esperanto, esperanto-suomi vai kaksisuuntainen sanakirja. Toimituskunta päätti laatia keskisuuren suomi-esperanto-sanakirjan. Keskisuuri tarkoittaa sanakirjojen maailmassa noin 50 000 hakusanaa, joten tekeillä on joka tapauksessa tähänastisista laajin suomi-esperanto-sanakirja. Muissa maissa viime aikoina ilmestyneistä sanakirjoista sekä kooltaan että esitystavaltaan parhaimpana mallina voi pitää Ebbe Vilborgin erinomaista ruotsi-esperanto-sanakirjaa, vaikka luonnollisesti muunkinkieliset sanakirjat antavat toimituskunnalle runsaasti hyviä ajatuksia. Esperanto-suomi-sanakirjaa ei tässä vaiheessa pidetty yhtä tarpeellisena. Tähän oli monia syitä. Suomen Esperantoliiton myymästä Vilkin ja Favénin kaksisuuntaisesta sanakirjasta on vielä painosta jäljellä, ja sen esperanto-suomi-osa on useimmiten riittävä sellaiselle käyttäjälle, joka ei vielä käytä yksikielistä sanakirjaa, siis erityisesti Plena Ilustrita Vortaroa (PIV). PIV:istä on sitä paitsi tulossa uusittu laitos, ja mahdollinen uusi esperanto-suomi sanakirja on järkevämpi laatia vasta sen ilmestyttyä. Ja kaksisuuntaisen sanakirjan tekeminen olisi myös sitonut niin paljon voimavaroja, ettei vieläkään olisi voitu kunnolla keskittyä nimenomaan suomenkielisen esperanton käyttäjän vaikeuksiin hänen etsiessään osuvaa esperanton sanaa tai sanontaa. Kunnollisen suomi-esperanto-sanakirjan tulee auttaa suomalaista, kun hän miettii, mikä on paras käännös vaikkapa jonkin jouluruuan nimelle tai valtionhallinnon termille. Myös yleisimpien suomenkielisten sanontojen ja sananlaskujen tulee löytyä sanakirjasta. Siksi yleisimpien sanojen sanakirja-artikkeleissa esimerkkilauseet ovat yhtä tärkeitä kuin itse hakusanan käännös. Esimerkiksi sopii vaikkapa suomen sana leipoa. Useimmat suomalaiset esperantosanakirjat kääntävät sen yksioikoisesti baki. Itse asiassa sanat eivät ollenkaan vastaa toisiaan! Leipoa tarkoittaa leipien, pullien tai kakkujen valmistamista taikinan teosta ja sen muotoilusta aina uunissa kypsentämiseen saakka, ja erityisesti se viittaa taikinan muotoiluun leiviksi ennen niiden laittamista uuniin. Baki sen sijaan tarkoittaa kypsentää uunissa. Leipoa leipää on kyllä usein baki panon, koska yhtä valmistamisen osaa voi käyttää koko valmistusprosessin nimenä. Tarkempi käännös on kuitenkin fari panon. Ja taikinasta leivotaan pöydällä pieniä pul- 5
Kielinurkka lia ei missään nimessä käänny baki-verbillä, vaan esimerkiksi verbeillä formi tai knedi. Toisaalta taas esperanton baki-verbiä voi käyttää sellaisissa yhteyksissä, johon suomen leipoa ei mitenkään sovi, esimerkiksi baki brikojn on polttaa tiiliä, baki pomojn on tehdä uuniomenia. Toinen esimerkki voisi olla sana epäillä, joille sanakirjat ensimmäiseksi tarjoavat vastinetta dubi. Dubi tarkoittaa aina epäillä jonkin todenperäisyyttä. Jos siis suomalainen kääntää lauseen epäilen, että suunnitelmaa ei voida toteuttaa esperantoksi mi dubas, ke oni ne povos realigi la planon, hän tulee sanoneeksi aivan päinvastaisen ajatuksen kuin tarkoitti! Oikea käännös käyttäisi verbiä suspekti tai supozi (tai jättäisi ne-sanan pois). Supozi-vastinetta sanakirjat eivät yleensä edes anna, vaikka suomen epäillä usein lähenee merkitykseltään juuri sitä. Tässäkin siis esimerkkilauseet auttaisivat asiaa. Suomenkielisen esperanton käyttäjän lisäksi uusi sanakirja pyrkii palvelemaan myös sellaisia muunkielisiä esperantisteja, jotka haluavat opiskella suomea. Tämän vuoksi hakusanoihin liitetään niiden taivutusta osoittava numero, ja selityksissä mainitaan joskus suomalaisille itsestään selviäkin asioita. Valmista sanakirjaa voi siis myydä myös ulkomaille. Sanakirjahankkeella on Internet-kotisivu osoitteessa http://www.helsinki.fi/~jslindst/vortaro.html Verkkosivuilta löytyy tarkka esitys sana-artikkelien laadintaperiaatteista sekä kokeeksi laatimani osuus O-kirjaimen alusta. Aivan ensimmäiset hakusanat O:n alusta ovat luettavissa myös tämän artikkelin liitteestä. Plusmerkki (+) sanan edessä osoittaa sanan kuuluvan etupäässä tieteelliseen tyyliin, %-merkki taas varoittaa sanan olevan muuten harvinainen. Jouko Lindstedt <jouko.lindstedt@helsinki.fi> Koeartikkeleita O-hakusanan alusta oas 41*D dorno. obduktio 3 nekropsio. obeliski 5 obelisko. objekti 5 objekto. objektiivi 5 objektivo. objektiviinen 38 objektiva. obligaatio 3 obligacio (valorpapero). obligatorinen 38 deviga, nepra. oboe 3 hobojo. observatorio 3 observatorio. observoija 10 observanto, observisto. obstruktio 3 obstrukco. odelma 10 postkreska¼o (post fojnrikolto), postfojno. odontologia 12 denta medicino, dentist-arto, %odontologio. odottaa 53*C 1. atendi, odotan ystävääni mi atendas (mian) amikon, odotan sisällä, kunnes sade lakkaa mi atendos endome øis æesos pluvi, mi atendas endome ke la pluvo æesu; (ennakoida) atendi, antaývidi, anticipi, odotan sään huononevan mi atendas/antaývidas ke la vetero malboniøos, osasin odottaa hänen reaktiotaan mi antaývidis/anticipis þian reagon; (toivoa) atendi, esperi, odotan sinun tulevan juhliin mi atendas/esperas ke vi venos al la festo, häneltä odotetaan paljon de þi oni atendas multon; meitä odottaa kova urakka nin atendas peza tasko, Maria antoi meidän odottaa itseään Maria lasis nin (longe) atendi (þin), Maria atendigis nin, olla odotettavissa esti atendebla, odotapas! (uhkaus) gardu vin! (minaco) 2. (olla raskaana) esti graveda, odottava äiti graveda virino. 6
Kielinurkka Esperanton opetuksesta Opettajien kansainvälinen esperantoliitto ILEI sai uuden johtokunnan Montpellierissa. Sen jäsenille on jaettu vastuualueita, esim oppivälineet ja kirjat, talous, opettajien koulutus ja kurssitus, kielitutkinnot. Puheenjohtaja Mauro La Torre Rooman 3. yliopiston Kasvatustieteen laitokselta huolehtii tiedotuksesta sähköisillä sivuilla*, joissa kerrotaan ILEIn osastojen toiminnasta ja saavutuksista jäsenmaissa ja tarjotaan ajankohtaista tietoa kaikille esperantoa opettaville. Sivut ovat esperanton näyteikkuna myös kasvatusalan poliitikoille ja kielten oppimisesta kiinnostuneille. ILEIn sivuilta on linkkejä esperantokirjastoihin, tekstipankkeihin sekä muunkielisille kielten opetusta käsitteleville sivuille. Sinne otetaan mielellään vastaan lisäyksiä, korjauksia, uutisia ja ideoita. Kielipaja ILEIn sivuille tulee myös kielipaja LIL (Lingva Laborejo), jossa esperantoa opettavat voivat kohentaa omaa kielitaitoaan. Sinne kerätään eritasoisia ja -muotoisia harjoituksia tekstin ymmärtämiseen, lauserakenteiden ja sanaston hallintaan. Näiden tekemiseen Mauro La Torre pyytää avoimesti apulaisia kaikista maista. Sivuilta saa myös tietoa esperanton opiskelijoille ja opettajille tarjolla olevista kilpailuista, tutkinnoista ja lehdistä. Siellä esitellään oppikirjoja ja muita oppivälineitä sekä kouluttautumismahdollisuuksia, ILEIn konferensseja ja seminaareja. Esperanton opetuksen laajuus maailmassa La Torre on kerännyt ja ottaa jatkuvasti vastaan tietoja eriasteisista kouluista ja laitoksista, joissa esperantoa opetetaan tai joissa on yksikin esperantoa taitava opettaja. Koulut osoitteineen löytyvät ILEIn uusilta sivuilta. Lisäksi siellä on tietoja meneillään olevista kansainvälisistä opetus- ja kulttuuriohjelmista, joissa käytetään esperantoa tai joiden tarkoitus on opettaa juuri sitä ja auttaa oppilaita saamaan kansainvälisiä yhteyksiä sen avulla. Tällaisia hankkeita ovat esim. Interkulturo, Ekparoli, ESP2, Mondo-rondo, KKST ja Fundapax. Suomentanut Raita Pyhälä Suomen ILEI-osaston ELFIn pj. * Jos voit käyttää Internetiä vaikkapa kirjastossa, niin katso ILEIn sivustoa osoitteesta <http://www.uniroma3.it.lps/esp/ilei>. odottamatta neatendite. odotuksen mukainen 38 atendebla, antaývidebla. odotuksen vastainen 38 neatendebla, neantaývidebla. odotus 39 1. (odottaminen) atend(ad)o; (toive) atendo, espero, häneen kohdistuu suuria odotuksia de li oni atendas multon, vastata odotuksia plenumi la atendon/esperon 2. (raskaus) (tempo de) gravedeco. odotus aika 1. atendotempo 2. tempo/longeco de gravedeco. odotus arvo antaývidebla (ekonomia) valoro (precipe de arbaro); (tilastotieteessä) atendebla mez(o)- nombro/mezvaloro, +ekspekto. odotus huone atendejo. 7
Lingva angulo Intervjuo de Bertilo Wennergren Al la demando kio estas la plej bona gramatiko de Esperanto? pli kaj pli multaj uzantoj de Esperanto komencis respondi: Kompreneble Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko, verkita de Bertilo Wennergren. Æu de tiu rokbandano? demandas iu. Øuste li! La Plena Manlibro, aý mallonge PMEG, estis øis nun konsultebla nur en Interreto, en bonega hiperteksta vesto trovebla æe: http://purl.oclc.org/net/pmeg. Kiam Bertilo vizitis Helsinkon fine de novembro por koncerti kun la ceteraj membroj de la bando Persone, mi demandis lin pri la eventuala libra eldono de PMEG kaj kelkaj gramatikaj aferoj. JL: Kia estas la historio de PMEG? De kie venis la ideo? BW: Mi verkis antaý longa tempo malgrandan kompendion de Esperanta gramatiko por svedoj. Poste Jorge Camacho kaj interalie ankaý Osmo Buller kuraøigis min verki pli ampleksan version. Stellan Lagerström ebligis por mi enretigi øin en hiperteksta formo; li estis grava homo por tiu afero. JL: Æu la Manlibro baldaý aperos kiel vera libro? BW: Øi estas jam kompostata, kaj mi esperas, ke UEA eldonos øin. Sed øia longa ekzisto en TTT ne estis perdita tempo: mi sentas min multe pli sekura pri pluraj punktoj nun, ricevinte komentojn kaj proponojn de la TTTuzantoj. JL: Æu la reta versio estas tamen plu modifata? BW: Ne multe, øi estas nun pli-malpli definitiva. Sed ankoraý mi trovas etajn erarojn, kiujn mi korektas. JL: Æu ne æio necesa jam troviøas en Plena Analiza Gramatiko de Esperanto? BW: Tute ne. Ankaý en mia gramatiko ne troviøas æio. Sed Plena Analiza Gramatiko ekzemple nur supra¼e pritraktas la uzon de la I-verbo (infinitivo): kie en la frazo oni povas uzi øin kaj kio estas øia subjekto laý la signifo. Estas multaj interesaj punktoj ne priskribitaj en iu ajn alia gramatiko antaý la Plena Manlibro. JL: En la Manlibro vi uzas novajn, pli simplajn terminojn pri gramatikaj kategorioj vi ekzemple parolas pri O-vorto, ne pri substantivo. Æu oni kritikis vin pro tio? BW: Mi timis, ke oni min kritikos. Sed estis tute inverse. Homoj simple akceptis la terminojn, kelkaj eæ laýdis min pro ili. La Esperanta mondo æiam surprizas min. JL: Kion vi faras al Esperanto per via gramatiko æu vi influas øin, aý nur priskribas? 8
Lingva angulo BW: Baze mi priskribas, sed ankaý esperas influi. Mi klarigas tion, kio estas. Mi deziras se eble reguligi la lingvon tie, kie estas kaoso, sed ne vere þanøi øin. JL: Multaj certe trovas vian gramatikon sufiæe konservema... BW: Øi estas. Estas tasko de tiu libro. Mi ne diras, ke evoluo kaj þanøiøo ne rajtas okazi, sed øi ne okazu pere de proponoj en gramatika libro. Mi pensas, ke lingvo estas delikata mekanismo, ke æiuj øiaj partoj interdependas. Se oni þanøas unu parton, ankaý aliaj partoj estas tuþataj. Tial þanøo, kiu estas prudenta en unu parto, povas montriøi ege malprudenta, kiam la lingvo komencas þanøiøi en alia loko pro tiu unua þanøo. Estas kiel domo el kartoj, kiu povas tute disfali, se oni tuþas unu karton. JL: Æu en Esperanto do regas interna ekvilibro? BW: Nu, neniu lingvo havas internan ekvilibron. Unu el la kaýzoj de la þanøiøo de la lingvo estas, ke øi strebas al interna harmonio kaj ekvilibro, sed tiu neniam estas ebla. Harmoniiøo en unu loko kaýzas malharmoniiøon en alia. Sed multaj kaýzoj de la þanøiøo estas mistero tiom por mi kiom por aliaj. JL: Plena Ilustrita Vortaro kaj gramatikoj verkitaj de individuoj fakte influas Esperanton pli multe ol Akademio de Esperanto. Æu tio estas bona evoluo? BW: Mi kredas, ke individuoj æiam influis Esperanton pli multe ol la Akademio. La Akademio oficialigis vortojn, kaj tiuj eniris en vortarojn, sed alie øi ne multe influis la lingvon. Ankaý la rolo de la oficaligo ne plu estas tia, kiel antaýe. La oka Oficiala Aldono havis nenian praktikan signifon. JL: Vi ne estas membro de la Akademio, sed vi enretigis kelkajn el øiaj bazaj dokumentoj kaj konas ilin tre bone. Æu vi aliøas al tiuj, kiuj kritikas la Akademion pro nefunkciado? BW: Miaj ¼usaj vortoj povas soni kvazaý mi kritikas la Akademion, ke øi nenion faras. Sed male, mi aprobas la Akademion. Øi estas tamen grava forto, necesa ero de Esperantujo. JL: Æu la funkcio de la Akademio do estas bremsi la þanøiøon de la lingvo? BW: Mi ne scias, æu estas multe por bremsi. Eæ se la Akademio ignorus la tutan ata/itaproblemon, þajne æio status tute same kiel nun. JL: Æu troviøas tiaj miskonceptoj pri la gramatiko de Esperanto, kiuj ofte aperas kaj kiujn vi þatus øustigi? BW: Daýre reaperas la mito, ke la pronomo ci iam estis uzata pli multe ol nun kaj ke øi poste malaperis, kiam oni ekuzis vi ankaý singulare. Reale ci neniam estis multe uzata, øi estis morta de la komenco. Øi eæ ne ekzistis de la komenco; øi aperis mistere kun tuja deklaro ne uzi øin, kaj øi ja neniam uziøis. Zamenhof bezonis øin æirkaý trifoje en siaj tradukoj el aliaj lingvoj. Alia estas la principo de neceso kaj sufiæo, al kiu oni ofte aludas ne sciante kio øi efektive estas. Øi estas teknika termino de unu specifa teorio de vortfarado kaj klarigas, kial oni diras stultulo, sed ne patrulo (en la senco patro ). Oni tamen misuzas øin por priskribi tute aliajn fenomenojn. En la Plena Manlibro mi ne bezonas øin. Intervjuis Jouko Lindstedt 9
Recenze Heidi Suonuuti: Terminologia gvidilo. Universala Esperanto-Asocio, Rotterdam 1998. 38+4 p. ISBN 92-9017-057-3. El la angla tradukis Sabine Fiedler. Redaktis Wera Blanke. Prezo: 12 NLG. Fakaj terminoj necesegas por ke Esperanto estu æiukampe uzebla, altnivela kaj prestiøa lingvo. Esperanta traduko de Terminologia gvidilo prezentas øenerale kiel plani kreadon de fakvortoj, kie seræi fidindajn informojn, kiel ordigi kaj registri, kiel formuli difinojn kaj kiel organizi la laboron. La prezento estas kompakta (42 p.) kaj celas kreon de terminoj en iu(j) ajn lingvo(j). La eldonanto estas UEA kun øia Terminologia Esperanto-Centro. Ekde 1990 UEA havas oficialan kunlaboran statuson en kategorio A kun la Teknika Komitato TC 37 de Internacia Organizo por Normigado (ISO). Celo de TC37, kies nomo estas Terminologio (Principoj kaj kunordigo), estas krei bazon por terminologia laboro de la aliaj komitatoj de ISO. TEC klopodas peri la atinga¼ojn, i.a per æi tiu libro. La aýtoro estas Heidi Suonuuti, dufoja prezidinto de la Teknika Komitato kaj multjara estro de Finna Centro por Terminologio. La gvidilo estas originale verkita en la angla lingvo en 1997 komisie de Nordterm, komuna asocio de terminologiaj organiza¼oj de Nordio, por respondi oftajn demandojn. Tial la referencoj estas unuavice al la Nordiaj landoj. Terminologia gvidilo kiel krei bonajn fakvortojn La verko estas praktika gvidilo por laborgrupoj. La kvar unuaj æapitroj donas simple kaj kompakte sciojn pri la principoj kaj metodoj, kiuj devas esti konataj. Ili estas interesaj ankaý al nespecialisto: nocioj kaj nociosistemoj, difinoj, terminoj, harmoniigo de nocioj kaj terminoj (æi-lastaj per po unu paøo). Cetero de la 42-paøa broþuro priskribas necesajn etapojn de terminologia projekto (laborgrupo, limigo de la fako, fontoj, nombro de la nocioj, plano, kolektado kaj elektado de terminologiaj datumoj, nocio-sistemoj kaj difinoj) kaj terminografio (formo de difinoj, formo de registra¼oj, vicordo de registra¼oj, perkomputilaj metodoj). Unua aldono estas 21-vorta glosareto de terminologio en la angla, Esperanta kaj 6 nordiaj lingvoj, kaj la dua aldono elprenebla faldfolio kun 38 paþoj de terminologia laboro. Por serioza laboro la aýtoro emfazas gravecon de laborgrupo kaj sperta terminologo kaj referencas al utilaj adresoj kaj ISO-normoj. Pro la kompakteco de la verko la referencoj estas nepraj. La gvidilo estas bazita sur aktualaj ISO-normoj kaj prezentas ilian 10
Recenze esencon koncize kaj praktike surbaze de multa praktika sperto. La klareco kaj logiko akompanas tre praktikajn konsilojn kaj ekzemplojn. Preserarojn mi ne trovis. La koncizeco necesigas zorgan studadon de la verko. Esperantisto nature emas demandi, kial decidua arbo estas pli bona termino ol folifaliga arbo. La aýtoro konsilas uzi normallingvajn vortojn kaj singardi pri tradukado. Esperantistoj do uzu Esperanton, se eblas. La ekzemploj estas unuavice el arbarscienco. La aýtoro sciigas, ke ili estas intence simpligitaj por fari ilin pli facile kompreneblaj. Tiaj ili ja estas, sed foje ili þajnas plibonigeblaj: divido de arboj laý iliaj bezonoj al lumbezonantaj arboj (difinita kiel arbo bezonanta sunan lokon) kaj toleremaj arboj (arbo preferanta ombran lokon). Cetere la termino preferata termino þajnas al mi malpli bona ol preferinda termino. Mi forigus participon æiam kiam eblas. Kelkaj vortoj, projekto-manaøado, kvalito-manaøado devus klariøi de la kunteksto. Mi ankaý cerbumis pri la distingo inter inkluzivi kaj inkludi (ankaý ekskludi estas uzata). En la teksto min frapis la vortoj aýtorino, doktorino, redaktorino k.s. Kial la koncernatoj volas emfazi sian inecon (tamen: manaøero )? La vorto terminografio ne estas kutima kaj ne apartenas al la terminologia vortaro (nek multaj øenerallingvaj vortaroj). Terminologia datumo ankaý ne estas tute stabila vorto. La verko estas zorge preparita, valora bazo por helpi elekton kaj kreadon de terminoj, ankaý en Esperanto, inda por jubilei 100- jariøon de naskiøo de la granda terminologo Euger Wüster (1898-1977), esperantisto. Matti Lahtinen La enigma Durankulak Sabira Ståhlberg, Durankulak, 80p. Bambu Ltd, Varna, Bulgario,1998 Aæetebla en Esperanto-oficejo, Helsinki La libro Durankulak pensigas min pri kalejdoskopoj. Mi turnas la paøojn, kaj aperadas vida¼oj neatenditaj, surprizaj, kaj kiam mi turnas plu, aperas io jam konata, pecetoj kaj eroj kiujn mi rekonas surbaze de miaj propraj traviva¼oj kaj sentoj en aliaj æirkaýoj. La plej ofte reaperanta vida¼o estas la urbo Durankulak mem. Øi estas urbo sur la limo inter tempoj kaj mondoj, urbo de memoroj kaj forgesoj, kie aferoj nur estas...okazas... kaj neniu demandas kial. Unuj vida¼oj en la libroforma kalejdoskopo konsistas el humura¼oj. Tie renkonteblas ekz. hundoj kiuj parolas arte-faritan lingvon kaj estas kortuþe homaj, kaj dikega muzulmana edzo unuþua, kaj maræokoboldoj kiuj þatas ludadi kaj ridegi en koto. Ankaý la koboldoj ne estas tute malhomaj. Aliaj kalejdoskopa¼oj montras doloron, timon, solecon, sonøojn kaj seriozon. Tie mi renkontis la Beston, kiu vivas en æiu homo kaj sen kiu homo fariøus maþino, kaj ruøan monstron, kiu seræas amon kaj kompaton. Jam sufiæas! La kalejdoskopo perdus sian æarmon, se mi æion malkovrus por vi. Vi mem turnu øin! Jen kaj jen videblos ankaý folklorecaj ornametoj nigre presitaj. La lingvo estas øuinda kaj pripensita, senerara kaj facilflua, kun mallongaj propozicioj. (Nur unu parkeri anstataý parkerigi dubigis min.) Saliko 11
Recenze Malvarma ombro de satiro Arto Paasilinna: Hirttämättömien lurjusten yrttitarha. WSOY. Juva 1998. ISBN: 951-0-22936-9 La romanoj de Arto Paasilinna estas klasifikitaj ofte kiel humoraj pikareskromanoj. Lia 25a verko Hirttämättömien lurjusten yrttitarha faras nigran ombron al tiu klasifiko. Multloke la romano ne donas al la leganto naivisman, bonkoran humortraviva¼on kiel liaj antaýaj verkoj. Jaron post jaro la malvarma ombro de satiro grandiøas en liaj romanoj. Malvarmigas, ne ridigas aý eæ ne ridetigas la leganton. Rigidigas kiel korpon de la mortinto en la lasta ridetaæo. La romano de Paasilinna rakontas pri privata koncentrejo en Laponio, pri la drogherba bieno Peuravuoma en Turtola, inter maræoj. La posedantoj de la drogherba bieno celas naive forigi la malbonajn el la mondo. Ili kidnapas libereirantajn kriminulojn kaj haýtkapulojn kiel sklavojn en kiel punlaborejo transformigita minejo, kie ili faras eæ 16 horojn diurne fungoprilaboradon. Pri la bieno Peuravuoma intresiøas ankaý la sekurecpolicisto Jalmari Jyllänketo el Finna sekurecpolico SUOPO. La rakonto kontinuas per komplika intrigo, sed havas feliæan finon. Kiel flankpersono en la romano estas sekurecdetektivo Kylmäsaari. Neklera policisto, kiu povas paroli iujn vortojn en la angla, sed flue en Esperanto. Esperanto estas menciita sur paøoj 161, 164, 255 kaj 261 de la romano. Dankon al aýtoro pro senkosta reklamado por Esperanto. Aimo Rantanen Opin uusia sanoja Christiane De Vleminck kaj Emile Van Damme: Leksikaj ekskursoj, unua volumo, 118 s. Flandra Esperanto-Ligo 1997 Tietysti opin uusia sanoja kirjeistä ja lehtiartikkeleista ja kun itse joudun omiin tarpeisiini etsimään sanakirjasta, mutta mielenkiintoista lukemista oli Christiane De Vleminckin ja Emile Van Dammen kirja Leksikaj Ekskursoj. Itselleni kirja oli melko helppo ja saatoin sulattaa 4-5 sivua yhdellä istumalla. Aloittelijalle se voi olla rasittavampi mutta myös vielä hyödyllisempi. Panin oppimani sanat muistiin paperille ja kertasin siitä seuraavana päivänä. Siirsin ne myös sanakirjani suomi-esperanto -puolelle, jos niitä ei ollut siellä ennestään. Tässä muutamia löytöjäni. En kuitenkaan väitä, ettei samoja asioita voisi toisinkin sanoa: dementia demenco ajanviete tempopasigilo perenna plurjara planto parhain nuoruus la floro de la juneco hymy hyytyi la rideto glaciiøis hänellä on märät korvantakuset li havas ankoraý lakton sur la lipoj nukkua kuin tukki dormi þtonan dormon pata kattilaa soimaa azeno riproæas azenon pro malsaøo pyörryttävä vertiødona motti, kuutio (puita) stero nahkapalli tms pufseøo ympäripäissään ebria kiel funelo TAI..kiel barelo torkkua somnoli hän on tossun alla li estas sub la þuo de sia edzino 12
Venontaj Premio La verko de la jaro Same kiel pasintjare okazos en 1999 la premio la Verko de la Jaro 1998 organizita de Kooperativo de Literatura Foiro. Kandidatajn titolojn proponas almenaý tri membroj de la Esperanta PEN-Centro. La premio estas referendume asignata æiujare de la abonantoj de la revuo Literatura Foiro jen al poezia jen al proza verko. Por 1999 kandidatas nur prozaj titoloj surmerkatigitaj en 1997-1998. La libro El miaj sonoraj soloj de Miguel Fernàndez Martin gajnis la premion la Verko de la Jaro 1997. La 15a Printempa Semajno Internacia Aranøota de la Germana Esperanto-Asocio okazos 3-10 aprilo 1999 en St. Andreasberg, en la montaro Harz. Seminario, kies precipa celgrupo estas familioj kun infanoj havos temon Kultura diverseco en Eýropo. Æiu estos bonvena, ankaý unuopuloj. En la seminario estos kursoj por komencantoj kaj progresantoj. Informojn donas Wolfgang Bohr, Johannes-Kirschweng-Str. 11, D-53474 Bad Neuenahr-Ahrweiler, Deutschland, Tel. +49- (0)2641-4885, Rete: psi@esperanto.de aika matelee la tempo treniøas testude pakokauhu valtasi heidät paniko kaptis ilin Tuossa yllä sanat ovat mielivaltaisesti sekaisin, mutta kirjassa tällaiset sanat esitetään hauskasti juonen seassa ja vahvistetaan harjoituksin ja sanaristikoin. Kirjaa on tulossa vielä 2 osaa. Suosittelen. Saliko Ilmoittaudun talvipäiville Nimi Osoite Puh. Ilmoittautumismaksu 31.1.1999 saakka 60,- 28.2.1999 saakka 90,- sen jälkeen 120,- Puoli maksua Steleton ja FEJOn jäseniltä. Ensikertalaiset, ulkomaalaiset, ei-esperantisti -seuralaiset ja lapset ilman ilmoittautumismaksua. Majoitus ja ruokailut Paketti (asuminen + ruokailut) 2 hengen huoneessa 460,- kanssa 1 hengen huoneessa 615,- Ruokailut ilman majoitusta 220,- Haluan vierailla Nestossa: lauantaina 20.3 klo 11-12 sunnuntaina 21.3 klo 15-16 Toivomuksia majoituksen ja ruokailun suhteen: Lähetä lomake osoitteella: Esperantoseura Antaýen ry Teivaalantie 85 33400 Tampere Maksa tilille: Esperantoseura Antaýen ry Leonia 800011-359984 TERVETULOA! 13
Venontaj Mi aliøas al la vintraj tagoj Nomo Adreso Tel. Aliøkotizo øis 31.1.1999 60,- øis 28.2.1999 90,- poste 120,- Duona pago por membroj de Steleto kaj FEJO. Unuafojaj, eksterlandanoj, ne-esperantistaj kunuloj kaj infanoj sen aliøkotizo. Tranoktado kaj manøoj Paketo (tranoktado + manøoj) en 2-lita æambro 460,- kun en 1-lita æambro 615,- Manøoj sen tranoktado 220,- Mi volas viziti Neston: sabate 20.3 je la horo 11-12 dimanæe 21.3 je la horo 15-16 Deziroj koncerne tranoktadon kaj manøojn: Sendu la aliøilon al: Esperantoseura Antaýen ry Teivaalantie 85 33400 Tampere Pagu al la konto: Esperantoseura Antaýen ry Leonia 800011-359984 KORAN BONVENON! Alvoko al jarkunveno La laýstatuta jarkunveno de Esperanto- Asocio de Finnlando okazos la 21-an de marto 1999 en Tampere, en hotelo Ramada je la 10-a horo. Adreso Yliopistonkatu 44. Æiuj membroj alvokataj. En la aferlisto estos la aferoj difinitaj en la statuto. Estraro Vuosikokouskutsu Esperanto-Asocio de Finnlando Suomen Esperantolitto ry:n sääntömääräinen vuosikokous pidetään sunnuntaina maaliskuun 21. päivänä 1999 klo 10.00 Tampereella hotelli Ramadassa, os. Yliopistonkatu 44. Käsiteltävänä ovat säännöissä määrätyt vuosikokousasiat. Kaikki jäsenet tervetulleita. Hallitus Kutsu ylimääräiseen yleiskokoukseen Suomen Esperantoliitto Esperanto-Asocio de Finnlando ry:n ylimääräinen yleiskokous pidetään lauantaina 16. tammikuuta 1999 klo 12.00 liiton toimistossa os. Siltasaarenkatu 15 C 65 Helsinki. Kokouksessa käsitellään vuoden 1997 tilinpäätöksen virheiden oikaiseminen. Oikaisutarpeen aiheuttavat Mannerheimintie 148: sta myydyn asunto-osakkeen myyntituottojen kirjaamisessa tehdyt virheet, joiden seurauksena liiton tilinpäätöksessä oli Helsingin Esperantoseuralle kuuluvia varoja. Tarkempia tietoja käsiteltävästä asiasta antaa rahastonhoitaja Antti Mikkola ja puheenjohtaja Jukka Laaksonen. Hallitus 14
Asocioj Suomen esperantoliiton jäsenjärjestöt Muutokset ja lisäykset osoitteistoon Aimo Rantaselle, PL 2, 40801 Vaajakoski, s-posti aimo. rantanen@pp.inet.fi mieluummin kirjallisina. Suomen Esperantoliiton paikallisyhdistykset toimivat: Helsingissä: Helsingin Esperantoseura / Esperanto-klubo de Helsinki, Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki. Sähköpostiyhteys: Sakari Kauppinen, sakari@skau.pp.fi Iisalmessa: Iisalmen Esperantoklubi / Esperantoklubo de Iisalmi, (Onni Kauppinen) Uudispihantie 298, 74100 Iisalmi Jyväskylässä: Jyväskylän Esperantokerho / Esperantoklubo de Jyväskylä, PL 136, 40101 Jyväskylä. Sähköpostiyhteys: Matti Lahtinen, matlah@sci.fi Lahdessa: Lahden Esperantokerho / Esperantoklubo de Lahti, (Martti Pennanen) Kalliomaankatu 10, 15150 Lahti. Sähköpostiyhteys: Martti Pennanen, fin.lahti@marttip.pp.fi Mikkelissä: Mikkelin Esperantokerho / Esperantoklubo de Mikkeli, (Elli Husso) Porrassalmenkatu 27 B 51, 50100 Mikkeli. Oulussa: Oulun Esperantoseura / Esperantosocieto de Oulu, (Allan Mehtonen) Valtatie 6-8 B 15, 90500 Oulu Salossa: Salon Esperantokerho / Esperantoklubo de Salo (Wallius) Eräpolku 1, 25130 Muurla Tampereella: Tampereen Esperantoseura Antaýen / Esperantosocieto Antaýen, (Jukka Laaksonen) Uudenkylänkuja 2 B 11, 33530 Tampere. Sähköpostiyhteys: Veli Hämäläinen, veli.hamalainen@pp.kolumbus.fi Turussa: Turun Esperanto-yhdistys ry. / Esperanto-societo en Turku, (Tiina Oittinen) Puutarhakatu 26 A 11, 20100 Turku. Sähköpostiyhteys: Tiina Oittinen, tiina.oittinen@orion.fi Lappeenrannassa esperanton harrastajilla ei ole järjestöä, vaan esperantoryhmä, jolle voi lähettää postia osoitteeseen (Irja Miettinen) Esperantogrupo de Lappeenranta, Yrjönkatu 6-8 A 1, 53600 Lappeenranta. Lisäksi Suomen Esperantoliittoon kuuluu Suomen opettajien esperantoliitto, Jykyrintie 3, 69440 Lestijärvi. Sähköpostiyhteys: Raita Pyhälä, raita.pyhala@lesti.kpnet.fi puhelin (06) 8637 351 Suomen nuorten Esperantoliitto / Finnlanda Esperantista Junulara Organizo (FEJO) Siltasaarenkatu 15 C 65, 00530 Helsinki Sokeiden esperanto-yhdistys Steleto. Pietarinkatu 10 D27, 00140 Helsinki. Sähköpostiyhteys: Ritva Sabelli, Ritva.Sabelli@sfs.fi, telefaksi (09) 660 651 Useiden paikkakuntien puhelinluettelosta hakusanan Esperanto kohdalta löytyy paikallisten harrastajien puhelinnumeroita. ELFI: Alvoko al jarkunveno Laýstatuta jarkunveno de Esperanto-ligo de Finnlandaj Instruistoj okazos sabate, la 20an de marto 1999 ekde la horo 16.30 en hotelo Ramada, Yliopistonkatu 44 Tampere, proksime al Tampere halo. Traktotaj estas laýstatutaj aferoj. Æiuj estas bonvenaj. Estraro de ELFI Jette Kintaantekijän näyttely Vuoden 1999 alussa pidetään Esperanto-yhteyksistään tunnetun Jette Kintaantekijä Uzanen käsityönäyttely Iisalmessa. Siinä on yhteensä 25 paria kintaita. Kintaat on ryhmitelty sarjoiksi kuin taideteokset. Sarjoista tunnetuin on Vanhan talon ikkunat ja tragedia viidessä näytöksessä, missä hän kuvaa monen latvialaisen tilan julmaa kohtaloa. Kimmo Hakala 15
Asocioj Raporto pri librofoiro en Turku Hejma salono de esperantisto kiel stando dum Turku-a librofoiro. D-ino Aira Kankkunen el Svedio øuis la etoson. La librofoiro okazis en la foira centro de Turku de la 16-a øis la 18-a de oktobro. Samtempe okazis ankaý scienca kaj religia & vivideologia foiroj. Interesitoj povis viziti la tri foirojn per unu bileto. La nombro de vizitantoj estis pli ol 20000, kio signifas kreskon da 5000 el la antaýa jaro. Esperanto-Asocio de Finnlando partoprenis la librofoiron per propra stando en la halo A, la librofoira halo. La funkciuloj de EAF prizorgis plejparte administrajn laborojn kaj pri la de¼orado en la stando respondecis membroj de la loka klubo, Esperanto-societo en Turku. La stando estis modesta laý grandeco sed plenplena je Esperanto-a¼oj. Øi emis montri hejman salonon kun tiatipaj dekoracioj: tie troviøis tablo kaj seøo, kurtenoj, libroþranko, tapiþo sur la planko kaj eæ televidilo. Aranøi tian standon postulis pli multe da laboro ol kutima informa stando sed estis eksperimentinda. La loko estis kontentiga æar la stando estis sufiæe bone videbla kaj øin trovis relative multaj vizitantoj. Øojige estis la granda proporcio de gejunuloj kiuj volis informiøi pri Esperanto. Eble unu kaýzo estis la malgranda reklamo kiun la asocio havis en Kirjava, la librofoira gazeto de liceanoj, kiu aperis æiun tagon kaj estis distribuata senpage dum la foiro. La komentoj pri Esperanto estis plejparte pozitivaj kaj intereso por kursoj estis preskaý furora: pluraj petis pliajn informojn kaj du eæ aliøis poste al la jam komencinta kurso en Turku. Laý invito de Esperanto-Asocio de Finnlando la foiron partoprenis ankaý d-ino Aira Kankkunen el Gotenburgo, Svedio. Þi de¼oris en la stando kaj æiun foiran tagon je 13.30 prezentis siajn verkojn en la stando, neformale sed laý la programo de la foiro. Þia æefkontribuo okazis tamen sur la podio dimanæe je la horo 16.00, kiam þi, prezentante þian ¼us finnlinlingve aperintan libron Ja ovet avautuivat..., prelegis pri þia laboro por solvi la aýdproblemojn de infanoj. Bedaýrinde la prelegon sekvis nur kelkaj aliaj krom esperantistoj, sed la eforto tute ne estis vane, æar la prelego staris ja en æiu programfolio de la foiro. Por Esperanto-Asocio de Finnlando mi volas æi tie kore danki al æiuj kiuj laboris por partopreno al la foiro. Jen la grupo, kiu 16
Asocioj konstruis la standon, de¼oris tie kaj malmuntis la standon: Anna-Liisa Ali-Simola, Paula Harju, Aira Kankkunen, Varpu Karo, Jukka Laaksonen, Leila Laineoja, Anja Launiainen, Ilmari Launiainen, Arja Lyly, Harri Melasniemi, Tiina Oittinen, Ulla Salonen, Veikko Tikkanen kaj Leena Tiusanen. Päivi Saarinen Kirjailija Aira Kankkusen tuotantoa (samassa kappaleessa ovat saman teoksen erikieliset versiot) Opi ymmärtämään minua 1963 Lär dig förstå mig 1964 Klopodu kompreni min 1993 (tämä teos on käännetty myös kielille: englanti, espanja, heprea, italia, katalonia, norja, portugali, tulossa ovat käännökset bulgariaksi ja unkariksi) Hör ditt barn? 1986 Æu vi aýdas, mia bebo 1998 Ja ovet avautuivat... 1998 Och dörrarna öppnade sig 1990 Seuramatkalla 1998 Interrilatoj 1995 (runokokoelma) Eilistä ei voi muuttaa 1998 Neniu povas þanøi hieraýon 1996 (runokokoelma) Kaj tiam floris æerizarboj 1997 (novellikokoelma) Yhteispeli 1998 Societaj ludoj 1998 (aforismikokoelma) Fore de siaj praradikoj ili surteriøis 1984 (runokokoelma) Kokosi : Anna-Liisa Ali-Simola EDUSEM Lastsomere 1998 ELFI aranøis en Jyväskylä kurson de Esperanto por instruantoj, -intoj aý -emuloj. Æeestis 14 personoj, kiuj dum tre densprogramaj sabato kaj dimanæo ricevis novajn sciojn pri instruado de Esperanto aý disdonis siajn spertojn. Ni havas aktivan grupon, kiu esprimis sian bezonon pri samtipa kurso dum somero 99 tamen kun diferenca programo. EDUSEM, eduka semajnfino okazos la 2an øis la 4an de julio 1999 en Tampere ¼us antaý la Semajno de 12 steloj, internacia Esperanto-semajno. La kursejo estos la Agrikultura kaj mastumada instituto de Ahlman en Koivistonkylä en Tampere. Oni øin jam konas de la antaýaj kursemajnoj. Ni uzos antaý kelkaj jaroj renovigitan æefkonstrua¼on, kiel dum somero 97. EDUSEM komenciøos vendredvespere 2.7 je la horo 19.00 kaj finiøos dimanæe 4.7 je la horo 15.00 kiam okazos la fermo de la kurso. La programo estos tre intenziva, æar øi daýros tiom mallongan tempon. Ni invitis Dr-on Katalin Smidéliusz el Hungario kiel instuonton. Þi estas instruisto en pedagogia altlernejo kaj gvidis multajn ekzemple Cseh-kursojn. Tiun metodon þi tamen ne uzos dum nia EDU- SEM. Ni esprismis deziron ricevi konsilojn pri praktika laboro, æar pasintsomere ni ricevis pli da scioj pri teorio por instruado. La instrulingvo estos Esperanto. Pli precizajn sciojn vi ricevos pli poste, sed jam nun vi povas rezervi tiun semajnfinon en via kalendaro por EDUSEM. Sekretario de ELFI Sylvia Hämäläinen Tel. (03) 346 3493 Retadr: veli.hamalainen@kolumbus.fi Teivaalantie 85, 33400 TAMPERE 17
El la legantoj Ni esperas akcepti vin en nia hejmo En aýgusta mateno mi aýdas la sonoron de la hejma vekhorloøo nekutime frue je la kvara horo. Senbezone, æar mi estis jam vekiøinta el maltrankvila dormo. Per rapidemaj movoj mi ellitiøas, kuiras, kiel kutime akvon, avenan kaæon kaj kafon. Je la sesa horo deteriøos en Oulu la aeroplano, kiu transigos min kaj mian filon al Helsinki. De tie ni daýrigos al Zürich. Post trihora flugo aýdiøas la stevardina voæo: ni proksimiøas al Zürich, alfiksu la sekurzonojn. Iom streæita mi pensas pri baldaýa renkonto kun mia franca leteramiko atendanta nin en la aerodromo. Æu æio pasos kiel konsentite? Ni ricevas niajn valizojn, sin puþas antaýen en la homamaso kaj jen subite vidiøas la konata figuro: la amiko Serøo etendas siajn manojn, ni æirkaýbrakas unuj la aliajn. Li kaptas helpeme mian valizon kaj gvidas nin malsupren en la grandan aýtohalon de la vastega aerodromo. Post pago de parkado Serøo startas sian aýton kaj ni komencas veturadon direkte al lia hejmo en la vilaøo Charquemont situanta kelkajn kilometrojn de la svis-franca limo kaj 20 km de la svisa urbo La Chaý de Fonds. Post æirkaý trihora aýtokuro ni atingas tiun kampardomon, kies figuron mi jam konas per fotoj ricevitaj dum nia unu- kaj duonjara korespondado. Sur la korto nin akceptas la æarmaj dommastrino Beatrica kaj la filino Sonja. Mi sentas min malcerta. Æu mi efektive nun staras sur la korto de tiu æi domo? Eble mi nur sonøas. Æi-matene mi ellitiøis en mia propra hejmo en Oulu, posttagmeze samtage mi staras æi tie en Charquemont en Francio æe la urasaj montoj. Tion ebligis la nuntempa komforta flugo super la nuboj kaj antaý æio la lingvo de amikeco, Esperanto. La domo en kiu ni, Paavo kaj mi, estis alvenintaj, estas malnova, 160-jara biendomo duetaøa. La tera parto estas farita el þtonoj, la supra el ligno. Kiel konate, malnova konstrua¼o postulas daýran riparadon. Tion plenumas la mastro, profesie instruisto pri biologio, fiziko kaj kemio. La stilo kaj la konstruo de tia kampardomo estis al mi novaj, nekonataj. Niaj finnlandaj kamparbiendomoj malsimilas. Multajn detalojn mi observadis kaj trovis interesaj. Unu el tieaj estis la akvosistemo de la domo: øi ne bezonas la komunuman akvoservan reton, sed utiligas por la dommastrumaj bezonoj la pluvakvon, kiu de sur la tegmento fluas tra tuboj en subteran cisternon, de kie øi estas kondukata pere de pumpiloj en la domon. Æu tiu akvo sufiæas por la lavbezonoj de la tripersona familio kaj gastoj, pri tio mi komencis dubi. Mi aýdis, ke pro la malnova kaj malgranda cisterno okazis nur dufoje ekde 40 jaroj akvomanko. Pasintjare estis instalita dua, pli granda cisterno. Surprizis min ankaý, ke en tiu loko, situanta 900 metrojn super la marnivelo, povas vintre frosti eæ øis 30 C-gradoj. La æefurbo de la provinco Franche Comté (Franækonteo en E-o) estas Besançon kun 130000 loøantoj. Ni vizitis la urbon kaj øian historian citadelon. Ni ascendis la citadelan remparon, kie antaý jarcentoj gardostaris soldatoj por observi eblajn atakantojn. Belega vida¼o etendiøis antaýe kaj malsupre de ni: la urbo Bezancono en meandro de la rivero Doubs, sur kies akvoj glitis pasaøerþipoj. Pitoreska panoramo. Sed ni revenu al la domo en Charquemont. Dum tiuj kvin tagoj de nia gastado regis varmo øis 31 C-gradoj. La tagaj aýtoveturadoj lacigis min tiel, ke reveno al la domo, kie atendis sinjorino Beatrica kun pretaj manøa¼oj, fariøis oazo de ripozo kaj malstreæiøo. Øoje ni aýdis þian alvokon al la vesperamnøo en la verando, kie sur la tablo staris pladoj da bonodoraj multspecaj manøa¼oj: legomoj el la propra øardeno, pasta¼oj, fromaøoj kaj vino. 18
Gazetaro La suno brilis kaj varmis øis malfruaj horoj de aýgusta vespero, kvazaý dezirante siaparte regali nin nordulojn per franca varma gastamo. Ni babilis kaj babilis. ne mankis temoj. Ni ofte rememoras la belajn tagojn, kiujn ni kune pasigis, kaj la parolajn skermadojn æe niaj vespermanøoj, skribas Serøo en sia letero. La kvintaga vizito æe niaj francaj geamikoj pasis tro rapide. Nian interkonatiøon naskis la elsendoj de la Pola Radio: Serøo registris sur sonkasedo mian saluton destinitan al alia franco, sendis la programon al mi, poste plurajn aliajn, kaj tiel kreiøis nia amikeco, kies øisnuna kulmino estis mia vizito en lia hejmo. Nun mi vivtenas la esperon akcepti miavice en Oulu gastojn el Charquemont. Allan Mehtonen Suomen esperantoliikkeen puute Suomalaisella esperantoliikkeellä on suuri puute: Meillä ei ole toimivaa kirja-ja lehtimyyntiä. Monta vuotta sitten entinen tämän alan yrittäjä jo tarjosi kirjamyyntiä toisille tehtäväksi. Mitään tuottoisaa tai suurta ei kirjamyynti toki ole, samanalaista aikaavaativaa vapaaehtoistyötä kuten muukin esperantotoiminta, mutta ehkä sillä saa kulut peitettyä. Luontevimmin esperantokirjojen ja -lehtien myynti tapahtuisi jo olemassaolevan yrityksen sivuelinkeinona. Silloin ei tarvitse perustaa eri kirjanpitoa tai tehdä eri arvonlisäveroilmoituksia. Ja jo valmiiksi hioutunut yrittäjän ammattitaito olisi myös valmiina. Löytyykö Suomesta yrittäjää joka ottaisi sivuelinkeinokseen esperantokirjojen ja -lehtien myynnin? pema-z E-gazetaro Esperantisto slovaka Tutmonde multlegita, kaj laý enhavo kaj enpaøigo altkvalita E-perioda¼o, kiu ne havas fiksan abonprezon. Tio estas Esperantisto Slovaka. Redaktoro Stano Maræek faris tre bonan laboron en refreþigo de la jaro 1946 aperanta organo de slovakaj esperantistoj. Kaj tiu laboro rikoltas nun prestiøon inter la tumonda Slovakio-simpatiantaro. Esperantisto Slovaka havas sekciojn: 1. Esperanto en Slovakio, 2. Tra Esperantujo. 3. Naturamikaj paøoj, kaj Beletra angulo. Ekzistas ankaý æefartikolo, Leteroj al la redakcio, anoncoj kaj aliaj diversa¼oj kiel en aliaj E-perioda¼oj. Precipe rimarkinde estas la Leteroj al la redakcio -sekcio, kies multaj verkantoj estas æie en la mondo vivantaj E- eminentuloj. En la Esperantisto Slovaka 1/98 estis nekrologo pri morto de Ernesto Vana, la fondinto de la perioda¼o. Unu artikolo pritraktis la kunlaboron inter Triesto kaj Slovakio. La lando Slovakio havas riæan naturon, kaj tiel ekzemple mikologoj, sciencistoj, kiuj esploras fungojn havas vastan laborterenon. La kunlaboro kun æe oj estas multflanka, en la Beletra angulo legeblas novelo Psikiatria mistero de Jaroslav Haþek. Nova videofilmo En somera vilao aæeteblas æe la redakcio. En Finnlando Esperantiston Slovakan peras Raimo Tuisku, Puistotie 79-81, as. 14, 04430 Järvenpää. Li donas ankaý pliajn informojn pri la revuo. Aimo Rantanen 19
Persone Persone en Helsinko 29.11.1998 Amo kaj kometoj gitare kaj kontrabase La 29-an de novembro Persone koncertis akustike en Helsinko por proksimume kvindeko da personoj. En akustika koncerto Martin Wiese kaj Bertilo Wennergren ludas akustikan gitaron. Martin æefkantas, Bertilo kante akompanas lin. Anders Grop ludas kontrabason, kiu estas malofta instrumento en akustikaj koncertoj. Anders kaj la instrumentego estas kvazaý la spino de la tuta¼o. Li donis varman fonon al la gitaroj, foje la baso aliøis al la akustikaj gitaroj kvazaý eta, agrabla surprizo. Dum la koncerto la publiko povis ankaý sperti instrumentetojn, kiuj nomiøas ovoj. Tiujn ovoformajn ritmoinstrumentojn foje ludis Bertilo, foje Martin. La koncerto konsistis el kelkaj akustikaj versioj de roka¼oj konataj el la K-disko Povus esti simple. Plejparte estis tamen novaj Personekantoj ankoraý ne aýskulteblaj diske. (Sed baldaý!) La novaj kantoj klare montris, ke la kreemo de Martin Wiese certe ne stagnis. La koncerto ofertis al ni ne revestita¼ojn bedaýrinda fenomeno æe multaj komponistoj sed efektive serion da novaj pecoj. En la temoj plue æefrolas amo kaj kometoj. Martin Wiesen oni povus kun bona kialo nomumi la nekronita reøo de esperanta rokliriko. Fortaj kantotekstoj en Esperantujo ne abundas, multaj estas simplaj, trivialaj, sensurprizaj. Liriko de Martin Wiese tamen fluas, ravas, freþas kiel poezio. Liaj tekstoj, speciale la prikometaj, tamen ne tre facile malfermiøas al la aýskultantaro. Kun plia facilo kapteblas la etosoj de liaj melankoliaj amkantoj, amo pasinta, nuna aý manko da øi ja apartenas al æies vivo. Muzike multaj el la novaj kantoj estis sufiæe klarmelodiaj kaj facile kunkanteblaj kun fortaj refrenoj, kiuj postkoncerte pluzumadas en oreloj de aýskultantoj. Se en esperanta mondo ekzistus radiostacioj kun æiusemajnaj listoj de 10 furora¼oj, mi certas, ke Liza pentras bildojn baldaý 20